Menkul Kıymet Gelirlerinin Vergilendirilmesi

Menkul Kıymet Gelirlerinin Vergilendirilmesi

27 Aralık 2020 32 Yazar: Bay Tutumlu

 

Herkese selamlar,

Genellikle finansal özgürlük ve yatırım ile ilgili paylaşımlar yapan biri olarak bugün farklı bir konu ile karşınızdayım. Genellikle önemsenmeyen ve nasıl olsa ilerde bakarız diyerek ertelenen bir konu olan vergi mevzuatını ele alacağım. Öncelikle bu yazı tüm gelir tiplerini içeren kapsamlı bir rehber değil, yalnizca kendi yatırım yaptığım araçları ve birkaç çok bilinen yatırım enstrümanını ele aldığım ve örneklerle açıkladığım bir paylaşım olacak. Daha detaylı bilgiler için gelir idaresi başkanlığının broşürünü incelemenizi tavsiye ederim. Öyleyse başlayalım.

Finansal özgürlüğe ulaşmak amacıyla hisse senedi ve eurobondlara yatırım yapıyorum. Bu yazının da ana konusu bunların vergilendirilmesi olacak. Şunu da belirtmek istiyorum. Burada elde alacağım hususların tamamı tam mükellef gerçek kişiler için geçerlidir. Dar mükellef iseniz yani yurt dışında yaşıyorsanız sizin için vergi sisteminde bazı farklılıklar olacaktır. Aşağıda bahsettiğim tüm hesaplar 2019 yılında elde edilen gelirler için geçerlidir. 2020 gelirleri için 2021 vergi rehberindeki rakamlara göre hareket etmelisiniz. Öncelikle stopajı kaynağında kesilen ve hiçbir surette beyan edilmeyecek varlıklar ile başlayalım.

Beyan edilmeyecek varlıklar

  • Mevduat faizi
  • Repo kazancı
  • Borsa yatırım fonları
  • Altın gümüş vs emtia fonları

Bu kazançlarda stopaj yani vergi kaynağında kesildği için beyan söz konusu değildir.

2200 TL’yi geçince beyan edilecek varlıklar

Bu konuda birçok detay var fakat kısaca şu gelirler yıllık 2200 Tl’yi geçince beyan edilmelidir.

  • Yurt dışı hisse senedi ve tahvil kazançları(kar payları vb)
  • Off-shore bankacılığından elde edilen faiz gelirleri
Görüldüğü üzere yurt dışı menkul kıymetlerde beyan limiti oldukça düşüktür. Aracı kurumunuzun yurt içinde veya yurt dışında faaliyet göstermesi arasında bir fark bulunmamakta, her durumda 2200 TL’yi geçen kazançlarınızı beyan etmeniz gerekmektedir. Bu gelirler için 2200 TL limit her biri için ayrı ayrı değil, gelirlerinizin toplamı üzerinden hesaplanmaktadır. 
 
40.000 TL’yi geçince beyan edilecek varlıklar
 
  • 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş dövize veya başka bir varlığa endeksli tahvil ve hazine bonusu faizleri(2006 sonrası tahviller beyan edilmeyecektir. TL cinsinden tahviller beyan edilmeyecektir)
  • Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar payları(temettüler)
  • Yurt dışına ihraç edilen döviz cinsinden kira sertifikaları
  • Eurobond kupon gelirleri
Burada temettüler konusuda bir parantez açalım. Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısı vergiden istisnadır. Yani yıl içerisinde beyana tabi başka geliriniz yok ise ve elde ettiğiniz brüt temettü miktarının yarısı 40.000 TL’yi geçiyorsa beyan etmek durumundasınız. Burada beyana tabi diğer gelirlere yukarıda yazdığımız 2200 TL ve 40 bin TL’yi geçince beyan edilmesi gereken gelirler dahildir. 
Yani beyana tabi 30 bin TL kar payı+15 bin TL eurobond kuponunuz mevcutsa toplam miktar 40 bin TL’yi geçtiği için ikisi için de beyan vermek zorundasınız. İlerde daha detaylı bir örnekleme yapacağım.
 
Hazine eurobondu kuponlarında ise herhangi bir istisna söz konusu olmayıp yıl içerisinde beyana tabi başka bir geliriniz yoksa, elde ettiğiniz kupon geliri 40 bin TL’yi geçtiğinde tamamını beyan etmeniz gerekmektedir. Eurobond kuponları usd veya eur cinsinden olduğundan dolayı kupon ödemelerini TL’ye çevirirken, ödeme günündeki TCMB döviz kurunu esas almanız gerekiyor. Bu gelirlerde stopaj söz konusu değildir yani kaynağında herhangi bir kesinti olmaz. 
 
Burada önemli bir noktaya dikkat etmek istiyorum. İtfa yani vade sonunda oluşan anapara kur farkları gelir sayılmamaktadır ve son yılın kupon miktarına eklenmektedir. Yani iskontolu aldığınız bir eurobondun vade sonunda alacağınız nominal geri ödemesi ile aradaki fark alım satım kazancı değil kupon ödemesi olarak sayılmaktadır. Örneğin, 900 usd’ye aldığınız, yıllık %7 kupon ödemeli bir eurobondun vade sonuna denk gelen yılda kupon miktarı 1000-900=100 usd+70 usd=170 usd olarak hesaplanacaktır. Primli eurobondlarda da aynı şekilde vade sonundaki anapara farklarını kupon miktarınızdan düşebilirsiniz.
Hazine eurobondlarında alım satım kazançlarında ise istisna ya da beyan sınırı olmayıp elde edilen tüm gelirler beyan edilmektedir. Burada bazı özel durumlar mevcut ancak, kendim al-sat yapmadığım ve bu yazının konusu olmadığı için bunları es geçiyorum. Daha detaylı bilgiye vergi rehberinden ulaşabilirsiniz.
 
Özel sektör eurobondlarının kupon ödemelerinde ise vade süresine göre değişen oranlarda stopaj kesintisi uygulanmaktadır. Vadesi 1 yıldan kısa olanlarda %10, 1-3 yıl arasında olanlarda %7, 3-5 yıl arasında olanlarda %3, 5 yıldan uzun eurobondlarda ise %0 stopaj kaynağında kesilir. Özel sektör eurobondları ile ilgili tecrübem olmadığı için daha fazla detaylı bilgiye yine vergi rehberinden ulaşabilirsiniz.
 
Son olarak toplu halde menkul sermaye iradlarının vergi beyan tablosunu ekledikten sonra örneklere geçelim.
 
Öncelikle 2019 yılı için vergi dilimlerini paylaşalım ki hesap yapmak isteyenlere kolaylık olsun.
 
 
Örnek-1(Sadece kar payı geliri)
İlk örneğimizde sadece temettü geliri elde eden bir gerçek kişiyi ele alalım. Bu mükellef 2019 yılı için elde ettiği brüt temettülerde 80 bin TL’ye kadar herhangi bir beyan vermeyecektir. Örneğin 60 bin TL temettü geliri elde ettğimizi varsayalım. Bunun yarısı yani 30 bin TL 40 bin sınırının altında olduğundan herhangi bir beyan söz konusu değildir ve kesilen stopaj nihai vergi olarak kalır. 
 
İkinci örnekte ise 100 bin TL brüt temettü geliri elde ettiğini düşünelim. Bunun %15’i olan 15 bin TL’si stopaj olarak kesilmektedir(yatırım ortaklıkları ve gyo’lar hariç). 100 bin TL’nin istisna olan yarısı çıkarıldıktan sonra güncel vergi dilimine göre gelir vergisi 9800 TL yapmaktadır. Ödediğimiz 15 bin tl stopaj 9800 TL’den yüksek olduğundan 15.000-9800=5200 TL vergi iadesi alma hakkımız bulunmaktadır.
 
Örnek-2(Sadece eurobond kupon geliri)
 
İkinci örnekte ise sadece eurobond kupon geliri elde eden bir kişiyi düşünelim. 2019 yılı için hesaplanan kupon geliri 40 bin TL’nin altında ise herhangi bir vergi ödemeyecektir. 40 bin TL’nin üzerinde örneğin 45 bin TL kupon geliri elde ettiysek tamamını beyan etmemiz gerekmekte ve güncel vergi dilimine göre 8450 TL vergi ödemesi çıkmaktadır.
 
Örnek-3(Temettü ve eurobond kupon geliri)
 
Kendi durumumu da özetleyen üçüncü örnekte ise hem kar payı hem de eurobond kupon geliri elde eden bir gerçek kişiyi düşünelim. 2019 yılı içerisinde elde ettiğimiz brüt temettü 60 bin TL, eurobond kupon geliri de 30 bin TL olsun. Brüt temettülerin yarısı vergiden muaftır yani beyan sınırı hesabında 60/2=30 bin TL temettü hesaba katılacaktır. Toplam beyana tabi gelirimiz 30+30=60 bin tl olmaktadır. Beyan sınırı olan 40 bin TL’yi aştığı için tamamı beyan edilecektir. Vergi durumuna bakacak olursak, toplam matrah olan 60 bin TL için ödememiz gereken tutar 12500 Tl’dir. Bu rakamdan 9000 TL stopaj düşüldüğünde ödenecek net vergi 3500 TL olmaktadır. 
 
Bazı öneriler ve kapanış
 
Finansal özgürlük pesinde koşan ben ve benim gibi kişilerin vergi mevzuatını detaylı bir şekilde öğrenmeleri önem taşıyor. Haklarımızı bilmek ve ve gereksiz yere vergi ödememek için her yıl vergi rehberini incelemek ve değişen hususları takip etmek faydalı olacaktır. Bu yazıda gayrimenkul gelirlerinin vergilendirilmesine girmedim. Hem yazı çok uzayacaktı hem de karışık hale gelecekti. Eğer kira geliri elde ettiğiniz bir gayrimenkulunuz varsa vergi rehberi ve gelir idaresi başkanlığının websitesini incelemenizi tavsiye ederim. Ayrıca bu tip işlerle uğraşmak için vaktiniz ve yeterli bilginiz yoksa bir SMMM veya vergi uzmanına danışmanızı öneririm. 
 
Okuduğunuz için teşekkür ederim.
 
Bay Tutumlu